Acil Durum Planlaması ( OHSAS kıstaslarına göre )
Neden?
Belirlenmiş ve büyük acil durumlar için bir plan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği programlarının önemli unsurlarından biridir.
Acil durum sırasında rehberlik yapacak planın belli başlı faydaları yanında planı yapmanın başka avantajları olacaktır. Bir acil durumu ağırlaştıracak tehlikeli durumları ortaya çıkartabilir ve bunlardan kurtulmak için çalışabilirsiniz. Planlama süreci acil durum olmadan önce düzeltilebilecek konuları veya kaynak eksikliği (ekipman, eğitimli personel, malzeme) gibi ufak farklılıkları gündeme getirebilir. Bununla birlikte acil durum planı güvenlik bilincini yükseltmeye ve çalışanların güvenliği konusunda şirketin sorumluluğunu göstermeye yardım eder.
Bir acil durum planının eksikliği organizasyonun muhtemelen finansal çöküşü ve bir çok yaralanma gibi ciddi kayıplara yol açabilir.
'Bizim işyerinde olur', 'Burada meydana gelebilir' 'normalidr' düşüncesi,tutumu organizasyonda mevcut olabilir. İnsanlar problemden kurtulmak, problemi incelemek için çaba ve zaman harcamaya istekli olmayabilir. Bununla birlikte, acil durum planlaması şirket operasyonlarının önemli bir parçasıdır.
Acil durunlar meydana geleceğine göre, olası afetlerden korunmak için önceden planlama yapmak bir gerekliliktir. Hızlı kararlara acil gereksinim, zaman kısıtı, eğitimli personel ve kaynak eksikliği bir acil durum sırasında kaosa, krize neden olabilir. Acil durumda zaman ve şartlar gereği rutin olarak çalışan otorite ve haberleşme kanallarına güvenmek hatalı olabilir. Şartların durumun gereği stres ciddi kayıplara yol açan zayıf bir yönetime neden olabilir.
Planın ana amacı nedir?
Acil durum planı ani beklenmeyen durumları ele alma prosedürlerini kapsar. Amaç aşağıdakiler doğrultusunda acil durumların etkilerini, sonuçlarını azaltmaktır:
• yaralanma ve ölümleri önlemek;
• bina, stok, ekipman hasarlarını azaltmak; ve
• normal operasyonun kaldığı yerden devam ettirilmesini hızlandırmak
Acil durum planınızda olası çevresel etkileri, olası toplumsal etkileri de dikkate almalısınız.
Planın geliştirilmesi hasar görebilirlik analizi ile başlar. Bu çalışmanın sonucu aşağıdaki konuları ihtiva etmelidir:
• bir durumun, olayın ne kadar gerçekleşebileceği
• bu durumu, olayı önlemek veya durdurmak için hangi yöntemlerin mevcut olduğu
• bu durum, olay için neyin gerektiği.
Bu analizden sonra, uygun acil durum prosedürleri tesis edilebilir.
Planlama aşamasında, birden çok grubun katkısını istemek önem arz eder. Bu gruplar arasında, işçi sağlığı ve iş güvenliği komitesi daha geniş çalışan katkısını ve çok değerli girdiler sağlayabilir. Uygun belediye görevlilerine, yerel mülki makamlara da danışmak gerekir. Haberleşme, eğitim ve periyodik tatbikatlar planın icra edilirse gerekecek yeterli performansı sağlamayı garanti altına alacaktır.
Hasar görebilirlik analizi nedir?
Acil durumlar tanım olarak aniden gerçekleşen olaylar olmasına rağmen onların gerçekleşmesi, bir kesinlik derecesine kadar tahmin edilebilir. İlk adım, belirli bir işyeri için hangi tehlikenin tehdit olacağını bulmaktır.
Tehlikeler listelendiğinde, geçmiş kaza kayıtları ve geçmiş iş tecrübeleri değerli bilgilerin tek kaynağı olarak kabul edilemez. Büyük acil durumlar nadir olaylar olduğundan kimyasal veya fiziksel tehlike bilgileri, doğa kaynaklı tehlike bilgileri hükümet kurumları, odalar, mühendis uzmanlar, danışmanlar, sigorta şirketleri, itfaiye teşkilatı, sivil savunma, afet ve acil durumlarla ilgili birimlere, müdürlüklere, üniversitelere danışılarak genişletilmelidir.
Teknolojik ve doğa kaynaklı tehlikeler nedir?
Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı alanlar veya kimyasalların kullanıldığı, depolandığı yerler teknolojik tehlikelere yönelik acil durumların meydana gelebileceği yerler olarak düşünülmelidir. Örneğin:
• yangın
• patlama
• bina çökmesi
• büyük yapısal bir eksiklik
• parlayıcı, patlayıcı, yanıcı sıvı dökülmesi
• toksik maddelerin kazayla serbest kalması
• toksik kimyasal veya tehlikeli biyolojik ajanların kasıtlı serbest kalması
• diğer terörist eylemler
• radyasyona maruz kalma
• elektrik gücü kaybı
• su kaynağının kaybı
• haberleşmenin kaybı
• çevresel ajanlar
Ülkemizde doğa kaynaklı tehlike riskleri aşağıdakilerle sınırlı olmasa bile örnek olarak verilmiştir:
• sel-su baskını,
• deprem,
• hortum,
• fırtına ve şiddetli rüzgarlar,
• buz ve kar fırtınaları,
• şiddetli çok büyük (sıcak-soğuk) sıcaklık değişimi
• bulaşıcı hastalıklar.
Bir olayın diğerini, bir acil durumun diğerini tetiklemesi dikkate alınmalıdır. Bir patlama yangın başlatabilir ve yapısal yetersizliğe neden olabilirken bir deprem yukarıdaki listelerdeki tüm tehlikeleri başlatabilir.
Dikkate alınması gereken kararlar veya olaylar nelerdir?
Tehlikeler saptandıktan sonra her birinin etkileri, verebileceği hasar ayrıntılarıyla aşağıdaki gibi yazılmalıdır:
• ardışık olaylar (örneğin, patlama sonrası yangın)
• tahliye
• yaralanma ve ölümler
• altyapı hasarları
• hayati kayıt/belgelerin kaybı
• ekipman hasarı
• işin kesintiye uğraması
Bu olaylara bağlı olarak aşağıdaki gibi gerekli eylemler belirlenir:
• acil durum, afetin ilan edilmesi
• sesli alarm verilmesi
• tehlikeli alanın tahliyesi
• ana güç ve üretim hatlarının kapatılması
• dışarıdan yardım istenmesi
• arama kurtarma operasyonunun başlatılması
• kazazedelerle ilgilenilmesi
• yangınla mücadele edilmesi
Son olarak dikkat edilecek şey ise gereken kaynakların yeri ve listesi:
• tıbbi malzeme
• yardımcı haberleşme ekipmanı
• jeneratör
• solunum aygıtı
• kimyasal ve radyasyon tespit cihazı
• mobil ekipman
• acil durumlara yönelik koruyucu giysiler
• yangınla mücadele ekipmanı
• ambulans
• arama kurtarma ekipmanı
• eğitimli personel
Acil durum planının unsurları nedir?
Acil durum planı aşağıdaki unsurları kapsamalıdır:
• tüm olası acil durumlar, etkiler, sonuçlar, gerekli eylemler, yazılı prosedürler ve mevcut kaynaklar
• rol ve sorumlulukları, ev irtibat bilgilerini de kapsayan çalışanların detaylı listeleri
• kat planları
• gaz, elektrik ve su hatları gibi altyapı hatlarının, tahliye rotalarının gösterildiği büyük ölçekli haritalar.
Sonuç olarak oldukça büyük bir belge olarak plan çalışanlara acil durumdaki görevleri hakkında yazılı talimatlar vermelidir.
Aşağıdakilerde acil durum planının örnek parçalarıdır. Bu belgedeki bilgiler her işyerinde her şeyi kapsamayabilir ama işyerine özel plan yazarken genel bir rehber olarak hizmet edebilir:
Amaç
Amaç, plan hedefinin kısa bir özetidir; yani, acil durumda insana, mala-mülke ve çevresel etkileri azaltmaktır. Planı uygulayacak kişileri belirler. Amaç kısa zamanda mevcut olamayacak normal emir komuta zinciri yerine kimlerin görevli olduğunu açık bir şekilde belirler. En azından bunlardan birisi her zaman alanda, kurumda hazır bulunmalıdır. Bu görevlilerin, personelin yetkisi ve otoritesinin sınırları açıkça gösterilmelidir.
Organizasyon
Bir kişi ve yedeği acil durum koordinatörü olarak eğitilmeli ve görevlendirilmelidir. Bununla birlikte, acil durumda alanda bulunan personel kaybı azaltmak için uygun eylemleri, hareketleri yapacak kilit unsurlardır. Bazı durumlarda görevde olmayan personeli yardım için çağırmak mümkün olabilir ama kritik ilk karar genellikle hemen verilmelidir.
Spesifik görevler, sorumluluklar, yetkiler ve kaynaklar açıkça saptanmalıdır. Bu sorumluluklar arasında aşağıdaki örnekler sayılabilir:
• acil durumu bildirmek, raporlamak
• acil durum planını aktive etmek
• komuta yetkisini üstlenmek
• haberleşme ve iletişimi kurmak
• personeli uyarmak (alarm)
• tahliye emrini vermek
• harici kurumlara haber vermek
• tahliyenin tamamlanmasını doğrulamak
• dışarıdaki nüfusu olası riskler hakkında uyarmak
• dış yardım talep etmek
• değişik grupların aktivitelerini koordine etmek
• kazazedelerin akrabalarına haber vermek
• tıbbi yardım sağlamak
• acil durum alanlarının kapalı kalmasını sağlamak
• her şey temiz uyarısını yapmak
• medya ya haber vermek
Her bir acil durum için önceden geliştirilmiş önlemleri kullanarak sorumluluk listesi tamamlanmalıdır. Organizasyonlarda bazı vardiyalarda az personel ile çalışılırken, personelin bazısı acil durumlar sırasında ek sorumluluk almalıdır. Her bir sorumluluk pozisyonu için yeterince alternatif kişinin adı, her zaman alanda yetkili birinin var olduğundan emin olmak için isimlendirilmelidir.
Yardım edebilecek harici organizasyonlar için aşağıdaki örnekler verilmiştir (farklı müdahale zamanlarında):
• itfaiye
• mobil arama kurtarma ekipleri
• ambulans servisleri
• polis
• telefon şirketi
• hastaneler
• altyapı ve kamu kurumları
• komşular
• hükümet kurumları
Her birinin acil durumlardaki görevlerini konuşmak, tartışmak üzere bu organizasyonlarla daha planlama safhasında irtibat kurulmalıdır. Bölgedeki diğer organizasyonlarla, komşu kurumlarla, aynı sektörel şirketlerle karşılıklı yardımlaşma imkanları önceden araştırılmalıdır.
Önceden planlanan koordinasyon çatışan sorumlulukları önlemek için gereklidir. Örneğin, polis, itfaiye, ambulans, arama kurtarma ekipleri, organizasyonun kurumun itfaiyesi, ilkyardım ekibi aynı anda alanda bulunabilir. Organizasyonel, kurumsal zorlukları problemleri önlemek için bu durumlarda önceden belirlenmiş emir komuta zinciri gereklidir. Belli durumlarda harici bir kurum komutayı üstlenebilir.
Haberleşme ve iletişimde olası problemler genel olarak ifade edilmiştir. Acil durum sırasında alternatif iletişim haberleşme yol ve yöntemlerinin uygulanması için çaba sarf edilmelidir. Özellikle kilit personel ile, alandaki komuta, mühendis, itfaiye, sağlık görevlisi, arama kurtarma ekibi arasında… Organizasyonun, kurumun büyüklüğüne, bina ve müştemilatların fiziksel yer planlarına göre alternatif iletişim avantajlarıyla acil durum kontrol merkezi için plan yapılması tavsiye edilebilir. Alarm ve raporlama sorumluluğu olan tüm personel irtibat kuracakları insanların güncel iletişim bilgilerine sahip olmalıdır.
Prosedürler
Aşağıdaki gibi örnekleri de kapsayan bir çok faktör acil durumda gereken prosedürler içinde saptanmalıdır:
• acil durumun büyüklüğü,
• kurumun büyüklüğü,
• acil durumlarda kurumun yetenekleri,
• dış yardımın ivediliği,
• bina ve müştemilatların fiziksel yeri
• gereken prosedürleri belirleyen yapı sayısı.
Bütün acil durumlarda dikkate alınacak ortak unsurlar; acil durum öncesi hazırlıkları ve acil durumun kapsamı, kazazedelerin idaresi, personelin uyarılması ve tahliye edilmesini kapsar.
Sel ve fırtına gibi doğa kaynaklı tehlikeler sıklıkla önceden uyarı imkanı sağlar. Plan bu tip uyarı ve alarm fırsatını, ek ekipman ve özel beceriye sahip personelin çağrılması, alternatif güç, ışık, su kaynaklarının sağlanması, ekipmanın ihtiyaç duyulan yere taşınması gibi fırsatları kullanmalıdır. Aşamalı alarm sistemi bu gibi önlemlerin düzenli bir şekilde yürütülmesine imkan sağlar.
Tahliye emri personelin uyarılması için oldukça büyük öneme haizdir. Tahliye için sesli ve görsel sistemler kullanılmalıdır. Tahliye için kullanılan işaret başka bir amaç için kullanılmamalıdır.
Aşağıdakiler zorunluluktur:
• tahliye rotasının belirlenmesi, alternatif kaçış yolları, çıkış yol ve rotasının engelden arındırılması, tüm bu bilgilerin personel tarafından bilinmesi.
• tehlikeli alanı herkesin terk ettiğinden emin olmak için sayımın yapılacağı güvenli toplanma alanlarının belirlenmesi.
• acil durumlarda engellilere yardımcı olacak bireylerin görevlendirilmesi.
• yaralılara ilkyardımın yapılması ve kayıpların aranması ve kurtarılması.
• normalde var olan imkanların tehlikeli alanda olabileceğinden dolayı alternatif tıbbi yardım kaynaklarının sağlanması.
• tüm personel güvendeyse ve risk altındaki komşular uyarılmışsa mal ve mülk hasarını azaltma çabası başlatılabilinir.
Deneme ve Gözden geçirme
Afetleri, acil durumları önlemeye yönelik büyük bir adım ayrıntılı bir planın tamamlanmasıdır. Bununla birlikte, plan test edilmedikçe olabilecek tüm problemleri önceden bilmek zordur. Tatbikatlar planın tüm yada kısmi bölümlerini test etmek için icra edilebilir. Her tatbikat sonrası yada gerçek bir acil durum sonrası, kapsamlı bir gözden geçirme geliştirilecek, düzeltilecek alanları gösterecektir. Görüşmeler ve anketler, testler yoluyla bireysel sorumluluk bilgisi değerlendirilebilinir.
Eksikler, kusurlar ortaya çıktığında plan gözden geçirilmelidir, en azından yılda bir kez… Kullanılan malzeme, proses, makine. Ekipman ve altyapı değişimi, kilit personelin değişimi planın güncellenmesi için birer neden veya fırsattır.
Acil durumda başarılı bir şekilde performans göstermesi beklenen çalışanlar, hatta tüm çalışanlar, taşeronlar, misafirler, acil durum müdahale ekipleri mutlaka uygun şekilde eğitilmelidir. Yılda en azından bir kez tatbikat icrası yeterliliğin sağlanmasına büyük ölçüde yardımcı olacaktır.
